Ik ben een snelle lezer, maar er is een boek waar ik al een half jaar mee bezig ben. Ik heb het al een aantal keren weggelegd, de laatste keer drie maanden geleden. Gisteren pakte ik het weer op. Ik ben benieuwd hoe lang ik het nu volhoud. Het is geen slecht geschreven boek, begrijp me niet verkeerd. Al bij de allereerste zin word je in het verhaal meegezogen. Ik heb het over Jonathan Littells ‘De Welwillenden’ (originele titel ‘Les Bienveillantes’). Het is het verslag van Max Aue, een SS’er die opklimt tot de hoogste rangen tijdens De Tweede Wereldoorlog. Het is WOII vanuit de andere kant belicht.
Nu ben ik zeer geïnteresseerd in deze Wereldoorlog. Ik heb al enkele boeken hierover gelezen. Het begon natuurlijk allemaal met Anne Frank. Gaandeweg ook nog andere boeken verorberd, waaronder Elie Wiesels De Nacht, De Dageraad en De Dag. Maar ook De Boekendief van Markus Zusak maakte veel indruk. Het mooiste boek dat ik ooit gelezen heb is ‘HhhH’ (Himmlers hersens heten Heydrich) van Laurent Binet. Binet beschrijft op wonderbaarlijke wijze de aanslag op ‘de beul van Praag’, nazi- kopstuk Reinhard Heydrich. Het is door dit boek dat ik ‘De Welwillenden’ ontdekte. In ‘De Welwillenden’ krijg je de oorlog op een andere manier mee. Uit de ogen van een SS-er. Het is bijna 1000 pagina’s ondraaglijk! Hoe hoger Aue in rang opklimt hoe meedogenlozer hij wordt. Het ergste stuk, tot nu toe, is de beschrijving van het bloedbad van Babi Jar, in Oekraïne. Door nazi’s werden in deze ravijn in Kiev, meer dan 100.000 Joden vermoord. Aue beschrijft in detail hoe dit gebeurt. Het is afgrijselijk om te lezen. Maar erger is te lezen hoe hij het op de een of andere manier rechtvaardigt. Ik heb nog niet een kwart van het boek uit, maar hoe verder het verhaal vordert, hoe meer Aue schijnt te veranderen in een barbaar. Het boek is nu al zo heftig, wil ik het wel uitlezen? Wil ik wel weten wat de andere kant van het verhaal was? Ik wil het niet kunnen rechtvaardigen, maar ben bang dat ik wel zal geloven wat Aue zegt. Ik weet niet hoe het verder zal gaan en hoe vaak ik het boek nog zal wegleggen. Er is wel een ding dat me tot nu toe is bijgebleven. Ik citeer: “Het werkelijke gevaar, vooral in onzekere tijden, dat zijn de gewone mensen die samen een staat vormen. Het werkelijke gevaar voor de mens dat ben ik, dat bent u.” En: “Ik leef, ik doe wat ik kan, zo gaat het met iedereen, ik ben een mens zoals andere mensen, ik ben een mens zoals u. Ja toch, ik zeg u: ik ben net als u!”
Is dat zo? Wat had ik gedaan als ik in zo een situatie was? Als ik alleen kon leven door anderen op een verkeerde manier te dienen. Als de enige middel om mijn dierbaren te redden was om anderen de dienen. Wat had ik dan gedaan?
Ik zal het boek zeker weer een paar keer weg moeten leggen. Wellicht dat ik er pas over drie jaar klaar mee ben en deze vraag ook kan beantwoorden.